Végül valami
Szerző: Gulyás Gábor | info@dehir.hu Közzétéve: 2010.03.31. 08:56 | Frissítve: 2010.03.31. 08:56
Végül valami elszáll – talán egy angyal, talán az élet... Az elmúlásról nem könnyű hitelesen beszélni. Hiába lett szinte kötelező eleme a kereskedelmi televíziók híradóinak és az amerikai akciófilmeknek, a halál gondolatával ritkán tudunk valóban szembesülni.
Néha azért megtörténik – például ha egy közeli hozzátartozónk meghal vagy ha egy-egy kiemelkedően jó műalkotással találkozunk. A Modemben, Aknay János húsvétig meghosszabbított kiállításán most ezt megtehetjük.
Ennek a művészetnek a kulcsa egy személyes tragédia: egy kislány tragikus halála. Már az életmű korai szakaszában tetten érhető az emlékezés és az alkotás szimbolikussá növesztett témája, de mindez új jelentésrétegeket kap Aknay 1986 utáni – gyermeke halálát követő – művein. A korábbi konstruktivista formák átalakulnak. Ablakok kerülnek a festményekre, amely – mint tudjuk – arra szolgálnak, hogy kitekintsünk rajtuk. Nemcsak az utcára, de az égre, a földön túli világ felé is. A képeken az ablakok legtöbbször egy keresztosztással jelennek meg – az embernek így nem egyszerűen az üvegen kell áttekintenie, hanem a kilátás útjába álló fakereszten is. S mintha a túlvilágot kémlelő ember olyan titkok tudójává válna, amelyeket nem lehet egyszerű szavakkal kifejezni, amelyekre nem illenek az egyértelmű formák: Aknay az ablakokra a székely rovásírás betűjeleit festi. A keresztformát a hangsúlyos keresztény jelentésen túl a művész – a függőleges és vízszintes vonal metszéspontjához kapcsolódóan – az ellentétek (élet és halál, múló idő és örökkévalóság) egységeként jeleníti meg. Önnön veszteségének egzisztenciális megéltsége a keresztet a kimondhatatlan rettenet, ugyanakkor a megváltás reményének ábrázolható jelévé is teszi. A kereszt és a koporsó árnyékában a rovásírás jelei is földöntúli értelmet nyernek.
Gyermeke halálát Aknay nem egyszerűen megörökíti, hanem átlényegíti: a kislányt szárnyas lénnyé, őrzőangyallá teszi, amely így nemcsak felette, hanem művészetének minden befogadója felett őrködik. A halál mint nagy utazás, mint egy másik, ismeretlen világba való átköltözés jelenik meg a műveken. A halott gyermek az örök utazás szimbólumává válik, két összemérhetetlen világ – ég és föld – közötti közvetítővé. Kétféle világ érhető tetten a táblaképek hangsúlyosan megmunkált felületein is: hol lazán szőtt, kalligrafikus ecsetvonásokkal megfestett, hol pedig sűrű és tömött, intenzív festékrétegeket látunk. A szigorú szerkesztettséget felülírja a hangulatok és gesztusok erejéből fakadó, intenzív festésmód. A művek meghatározó témája az angyalszárny. Esetenként ez beazonosítható formává alakul (egy madár, például egy fecske fekete szárnyává), máshol viszont csak jelzésszerűen tűnik fel: fekete vonalként a két világ közötti hasadékban. A szárny nemcsak a közvetítés (a szárnyalás) eszköze a túlvilág felé, hanem éppen annyira a túlvilágról érkező titkos üzenet hordozója is.
Rovásangyal, gúlaangyal, antropomorfizált emberangyal, festőangyal, tűzangyal, őrzőangyal… Számtalan alakban jelenik meg az angyal a műveken – egyszer az ikonikus hagyományt követve, síkban ábrázolva, másszor geometrikusan megszerkesztve, térbe helyezett formaként; egyszer az akrilképek festékrögeibe zárva, másszor a pasztell festékporából képzett, áttetsző könnyűségben. Pedig az angyal láthatatlan lény: szárnyas hírnökként csak olyan alakban érkezhet a földre, az emberek közé, amely túl van az érzékelhetőn. Aknay mégis a reprezentáció tárgyává tudja tenni, mégpedig művek sokaságában, mantrikus, kimeríthetetlennek tetsző ismétléssel újra és újra felmutatva létezésének tanúbizonyságát.
Megrázó, mély élmény.
Gulyás Gábor, a Modem igazgatójának írása
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)