Halász Margitnak az újévi fogadalom ebben az évben átjött októberre
Szerző: Szénási Miklós | szenasi.miklos@dehir.hu Közzétéve: 2019.12.26. 08:00 | Frissítve: 2019.12.26. 08:14
Debrecen – A dalai láma intésére is figyel az írónő, aki idén előállt a vitéz közalkalmazottal. Interjú Halász Margittal.
Tavaly ifjúsági regényt írt Jómadarak pácban címmel, 2016-ban A vörös nyelvű párduccal lepte meg az olvasókat, idén pedig egy csokor kötetbe foglalt tárcával jelentkezett Halász Margit. Irodalomról, munkáról beszélgettünk a hajdú-bihari gyökereit is szívesen felemlegető írónővel, akit a karácsonyi menüről és az új évi fogadalmakról is kifaggattunk.
Dehir: Honnan került elő a vitéz közalkalmazott? Véletlen, hogy nekünk elsőre Benedek Elek és a magyar népmesék világa is beugrott?
Halász Margit: Szerteágazó gyökerei vannak a címadásnak. Először is igen, Benedek Elek és A vitéz szabólegény indította el a fantáziámat. Adta magát a szabólegény/közalkalmazott párhuzam, és egyfajta humort, ugyanakkor valószerűséget éreztem a vitézség és a közalkalmazottiság között. Szerintem kell valami heroikusság ahhoz, hogy közalkalmazottak legyünk. Illetve hogy azok maradjunk, pontosabban, megmaradjunk közalkalmazottnak, és ne legyünk például pályaelhagyók egy OKJ-s flottamenedzser tanfolyamon találva magunkat. Aztán a kötet összeállításakor a közel hatvan rövid történetet valahogy meg kellett szerkesztenem. Valami vezérelvet, fonalat kerestem, amivel összefércelhetem őket, hogy mégiscsak egyetlen egészet alkossanak. Elkezdtem újraolvasni az írásokat, a címeket egy-egy cetlire írtam, és rájöttem, hogy a mese, vagy inkább az eleven mesélőkedv és mesélőnyelv lesz az, ami összeszövi őket. Fontos tisztáznom itt az elején, hogy
nem mesekönyvet írtam, nagyon is valóságos helyzetek vonulnak fel.
Apró változtatásokat kellett csak tennem, és összeállt az egész. Jó érzés volt. Az viszont már kevésbé jó, hogy álmomban sem gondoltam volna, hogy a címszereplő én leszek. Úgy tűnik, a „Bovaryné én vagyok”-ot nem lehet megúszni. Igazi vitézséget kell kiállnom egy három hónapja tartó betegség kapcsán. De hát egy szabólegény/közalkalmazott soha sem adja fel. Hisz. Remél. Küzd.
Dehir: Azért amellett se menjünk el, hogy Halász Margit írásaira egyébként is jellemző az áradó mesélőkedv… Ezt a gyerekkorából hozta magával?
Halász Margit: Persze, onnan. Újléta-Liget a becses neve a helynek, ahol életem első tíz évét töltöttem. Aztán jött a legkisebb hajdúváros, Vámospércs, mely a szülővárosom is egyben, és ahol a megtisztelő díszpolgári oklevelet kaptam. Nagyon meghatott és hálával töltött el, hogy ilyen fontos a város számára a művészettel foglalkozók számon tartása és elismerése. De visszatérve Újléta-Ligetre ott esténként összejöttek a családok, és beszélgettek, játszottak. Nem volt tévé, nem volt net. Az élőszó mágikus ereje nagy hatást gyakorolt rám. Ráébredtem, hogy amit hallok, azt látom is, és ennél jobb játékot el sem tudtam aztán képzelni. Én magam továbbszőttem a hallottakat, kiegészítettem ezzel-azzal, és sajátomként adtam elő egy kisszéken állva. Esténként a szomszédok „kölcsönkértek”, és nekik mesélhettem. Mivel nem volt ovi sem, a két nagytestvéremmel iskolába jártam, és 6 éves koromra átvettem az általános iskolai tananyagot. Természetesen nem a kémiára és a matematikára gondolok. Nem mintha azok ne lettek volna izgalmasak, csak azokból egy kukkot sem értettem.
Az irodalom érdekelt és a természet, Radnóti Nem tudhatom... című versét a hátsó padból súgtam a nagy nyolcadikos kajla fiúnak, aki nem tanulta meg.
Nem tudom, kezdte dadogva, nem tudhatom, súgtam neki. Én persze kívülről fújtam. Szerintem már ott eldőlt minden. Emlékszem, hogy üstökösként érkezett a felismerés: de hát én értem a verseket! Nyilván nem értettem, csak ráéreztem egy-két metafora jelentésére.
Újlétára és Vámospércsre gyakran megyek. Újlétán már többször csináltam mese- és mondaíró délelőttöt, felolvasóestet. Vámospércsen pedig többször volt telt házas könyvbemutatóm.
Dehir: Miért éppen tárcákkal jelentkezett? S kikről, kiknek szólnak ezek a szövegek?
Halász Margit: Novellákat és regényeket írtam éveken át. Nem is nagyon tudtam, mi az a tárca a fogalom meghatározásán kívül. Aztán évekkel ezelőtt felkértek, hogy írjak a Szabad Földbe, majd a Magyar Nemzetbe tárcákat. Elvállaltam. Emlékszem, milyen nehéz volt adott betűmennyiséggel elmesélni valamit. Vagy az ötezer-hatszáz karakterről átállni a négyezerre. Mint egy horgász, aki hozzászokott a vastag zsinórhoz, most hogyan fogjon halat vékony zsinórral? De visszatérve az íráshoz, ezt úgy kell elképzelni, hogy meg van adva, hány darab betűvel mesélj el egy történetet. Az első ötnél vért izzadtam. De utána már szinte öt-tíz betűnyi eltéréssel tettem ki az utolsó pontot.
Nagyon jó iskola volt, mert íróként szigorúságra, józanságra, precizitásra késztetett. Nem kalandozhattam el. A felesleges határozók és jelzők mentek a kukába. Fontosnak tartottam belecsempészni a derűt és a humort a szövegekbe.
Nagy tetszést arattak. Volt olvasóm, aki azt írta, miattam veszi meg a lapot. Ez nagyon hízelgett nekem, valósággal szárnyakat adott, hogy egyre jobb írások kerüljenek ki a kezem közül. De máshol publikált novellákat is tartalmaz a könyv. A legtöbb történet elbeszélője (véletlenül) egy közalkalmazott, aki bóklászik a városban, az országban, a világban. Lát ezt-azt. Amit mindenki lát. Akad izgalom és furcsaság bőven manapság. Ezeket lejegyzi és továbbadja. Amolyan kis ötpercesek alkotják a könyv gerincét. Meglehetősen színes a témaválasztás a konditeremtől a „cukros nénikig”. Úti sztorik is vannak három nagy blokkban, például a Szevasz, Puszta a Hortobágyon tapasztalt élményeimet rajzolja le, de az újléta-ligeti gyermekkor néhány novellája is helyet kapott a kötetben. Szerintem mindenki találhat benne számára érdekes szövegblokkot.
Dehir: Aki figyelemmel kíséri írói munkásságát, láthatja, hogy másfél-két évente jelenik meg új könyve. Ez sok, kevés? Vagy ennyire van ideje?
Halász Margit: Ahogy a beszélgetés elején említettem, jelenleg parkolópályán vagyok, cserepadon ülök. Túldolgoztam magam. Ennek következménye lett. A válaszom ennek függvényében tehát az, hogy sok volt a tizenhárom könyv. De hát ezeket a könyveket akkor, ott meg kellett írnom. Talán az arányt és irányt kissé eltévesztettem, már ami az erőmmel és önmagammal való bánást jelenti. Most ennek az iskolájába járok, ezt tanulom. Elég kemény suli. Remélem, jól vizsgázom majd, nem szeretnék évismétlésre bukni.
Dehir: Jól tudjuk, hogy tanít, s amellett kell időt szakítani az alkotásra? Azon nem gondolkodott, milyen lenne csak szépirodalomból megélni?
Halász Margit: A tanításnál értelmesebb és szebb polgári foglalkozást nem tudok elképzelni magam számára most sem. Fiatalabb éveimben jól bírtam az egynyári íróságot. Azt hiszem, Berzsenyi Dániel is így nevezte magát. Ő télen írt, a többi évszakban gazdálkodott. Én nyáron írtam, a többi évszakban tanítottam. És elfelejtettem pihenni. Pihengettem, de ez nem ugyanaz.
Nagyon nagy példányszámú eladás szükséges ahhoz, hogy valaki a szépirodalomból megéljen. Illetve hát az ösztöndíjak be-besegítenek. Talán most a Térey-ösztöndíj alkalmat teremt sokaknak arra, hogy ne roppanjanak bele a megélhetés utáni hajszába, és alkalmuk lesz olyan anyagi nyugalomban alkotni, ami Térey Jánosnak sajnos nem adatott meg.
Dehir: Nagykarácsony van otthon, fával, gyertyákkal, csillagszórókkal?
Halász Margit: Igen, ezek mind-mind nagyon fontosak és hozzátartoznak az ünnephez. Ahogy a templomi orgonaszó, az ima és a csendesség. A szeretteim közelsége és mosolya. És még valami: nagyon fontos számomra a készülődés, hogy kitaláljam, és saját kezűleg elkészítsem a dekorációt. Ilyentájt a lakás inkább egy óvodára emlékeztet, ahova nyílt napra várják a szülőket. Ha a barátaim gyerekei itt járnak adventkor, nehezen lehet őket innen kimozdítani. Úgy nagyjából a fele dekorációt elkunyerálják tőlem. De visszatérve a csillagszóróhoz: azt szeretem a legjobban, amikor elpattan az utolsó szikra, és egy semmihez sem hasonlítható illat árad szét. Sokszor próbáltam szavakra fordítani ezt az illatot, de nem ment. Talán majd az idén.
Őszintén sajnálatos tény, hogy a karácsonyt iszonyatosan szorongató teherré fejlesztette az emberiség a 21. századra. Épp erről szól a kötetemben a Rácskarácsony című írás, melyet szeretettel ajánlok mindenkinek.
Dehir: Nem sok van hátra ebből az esztendőből, ilyenkor készít számvetést, milyen is volt a 2019-es év?
Halász Margit: Őszintén szólva én nem nagyon szoktam ilyen évértékelő számvetéseket készíteni. Egy év nagyon sok idő, van benne nyilván sok jó és sok rossz dolog. A szilveszternek sem tudok sajnos nagy jelentőséget tulajdonítani. Nem is nagyon értem, hogyan tudják sokan annyira komolyan venni.
Egy ugyanolyan huszonnégy órás nap, mint a többi. Én csak annyira tudom ezt megünnepelni, mint bármely más napot, melyet megélhettem. Ja, igen, és a táncparkett ördöge sem vagyok. Többnyire átalszom ezt az ünnepet.
Egyáltalán nem bírok éjszakázni, korán fekszem, korán kelek babakorom óta. Az éjszakázást a másnapom bánja, és minden nap egy-egy olyan csodás lehetőség az örömteli pillanatokra, hogy nem szeretném elszalasztani őket előre megfontolt szándékú éjszakázás miatt. Van egy történetem arról, mennyire nem bírok éjszakázni. Sok évvel ezelőtt egy irodalmi műhely tagja voltam. Péntek esténként voltak az összejöveteleink valamelyik kortárs írónál vagy költőnél. Este nyolc körül kezdtünk – persze, én egy áttanított hét után. Általában kiválasztottam a legkényelmesebb fotelt, és fél tizenegy körül már bealudtam. Előtte fél órát harcoltam Álom tábornokkal. Amikor rám került a sor, hogy reagáljak a frissen felolvasott műre, felijedtem. Azt sem tudtam, hol vagyok. És ekkor mindig megszólalt valaki, és kedvesen azt mondta: hagyjátok, hadd aludjon, tanár. Aztán hívtak egy taxit, és betettek.
Dehir: S újévi fogalomra készül? Vannak tervei, miket szeretne feltétlenül megvalósítani jövőre?
Halász Margit: Az újévi fogadalom nekem ebben az évben átjött októberre. Akkor kellett az életemre vonatkozóan döntéseket hoznom. Aznap. Abban az adott órában. És el kellett kezdenem összeszorított foggal megvalósítani. Nem lehetett másnapra halasztani. Most az életemről volt szó, nem az irodalomról, ahol egyetlen gomb lenyomásával kitörölhető az egész. Hát én ezt az októberi újévi fogadalmamat szeretném jövőre továbbvinni.
A dalai láma a munkát, ha jól emlékszem a hatodik-hetedik legfontosabb dolognak tartja az életben.
Amikor évekkel ezelőtt ezt olvastam, elcsodálkoztam. Hm, de érdekes! De hát mi lehet az első hat? A 2019-es évben sikerült rájönnöm, mi is az az első hat. Sajnos nem árulhatom el, mert erre mindenkinek magától kell rájönnie. Ebben áll a titok. A kérdésére válaszolva természetesen sok-sok tervem van a jövő évre. Egy mesekönyvet szeretnék végre megjelentetni, mely a magyar és skót népmesék sajátosságait felhasználva alkot egy új mesenyelvet. A könyvet Jane Haining skót misszionáriusnő emlékének ajánlom, aki Budapesten gyerekek és felnőttek életét mentette a második világháborúban, és mártírhalált halt értük és velük. Egy nagyregényhez is gyűjtöm az anyagot. De vigyázok majd arra, hogy ne felejtsem el a dalai láma bölcs intését.
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)