December közepéig látható az egykori refis kisdiák tárlata
Szerző: Dehir.hu | info@dehir.hu Közzétéve: 2016.12.05. 09:21 | Frissítve: 2016.12.05. 09:24
Debrecen – A szószéktől a palettáig: megannyi szál köti Debrecenhez Cserőháti Istvánt, akinek advent idején nyílt kiállítása a cívisvárosban.
Különleges esemény a maga módján minden tárlat megnyitója. Ünnep a kiállító helynek, ünnep az alkotónak és a közönségnek is.
Korábban beszámoltunk arról, hogy a Borbarát Galériába hozta el alkotásait Cserőháti István. Ritkán közlünk megnyitó szövegeket, ám ezúttal kivételt teszünk. Olvassák el Ozsváth Sándor, az egykori osztálytárs és barát írását, s ha tehetik, nézzék meg Cserőháti István tárlatát, mely december 16-ig látható.
A szószéktől a palettáig
"Fél évszázad igen nagy idő, s én pontosan ötvenkét éve ismerem Cserőháti Kovács Istvánt. 1964-től ’68-ig együtt koptattuk a Debreceni Református Kollégium lépcsőit, a gimnáziumban pedig olyan tanáraink voltak, akik még személyesen ismerték Tóth Árpádot, Oláh Gábort, Szabó Lőrincet, vagy tanították a későbbi hírességeket – hogy ne csak irodalmárokat mondjak-, mint pl. Balczó Andrást vagy Csete Györgyöt. Volt olyan is, kinek még a Dóczi Gimnáziumban kollégája volt a kezdő tanár, Szabó Magda. Meghatározó, életre szóló élmény volt számunkra az ott töltött négy esztendő - Cserőháti Kovács Istvánnak különösen az.
A fejlődéslélektan tudósai azt mondják, hogy a felnőtté válás folyamatának három nagyon fontos, mondhatni meghatározó szakasza van: a kisgyermekkor, amikor az emberpalánta én-tudata kialakul (úgy a 3-5 év környékén), a másik a pubertás kora, hol is az egyén öntudatra ébred meg lázad, a harmadik pedig az ifjúkor, az önazonosság keresésének időszaka (az identitás kereséséé, ahogyan azt divatos szóval ma mondják).
Az első korszak helyszíne a szülőföld. Cserőháti Kovács István a Tisza mentén, Poroszlón született, 1950-ben. A szülői ház fészek-melegére mindig is szívesen emlékezett s emlékezik vissza. Az ötvenes évek elején, a meglehetősen szerény körülmények között élő szülők fiaiknak, ha anyagiakban nem is, de lelkiekben és szellemiekben mindent igyekeztek megadni. A pataki népfőiskola tanfolyamain nevelkedett, a népi írók útmutatásait követő, egykor a falusi cserkészetet szervező, a Tisza-vidék népéletét feltérképező apa és az irodalmat, művészeteket kedvelő anya a „csak tiszta forrásból!” szellemében nevelte gyermekeit. Varrottasokkal, hímzésekkel, keresztszemesekkel tették otthonossá a családi fészket, igényesen válogatott házi-könyvtáruk meg repítette a szellemet. S nem utolsó sorban az odalátogató okos felnőttek, a népi mozgalom személyiségei, közülük a legtöbbször emlegetett Vass Lajos hatására is alakult, formálódott a gyermek Kovács István személyisége. A képzőművészet világa felé meg egy, a Baranyi doktor úr lakásán megcsodált kép indította el. Szüleivel gyakran jártak náluk vendégségben, s a kisfiú ott látta először Van Gogh napraforgó-csendéletét. A doktor úr bizony büntetésből került Poroszlóra, s később is meglehetősen hányatott sorsa volt. Élete vége felé a hatvani kórház intenzív osztályának főorvosaként tevékenykedett, s nem mellesleg, rendkívül izgalmas tudományos értekezést írt Hieronymus Boschról, „Bosch és a szem címmel”. E dolgozat képszerkesztői munkáit - talán kései köszönetképp - Cserőháti vállalta magára.
A gyermekkor, a poroszlói falusi létforma fejlesztette ki benne később azt az ösztönt, mely a realista művészeti irány felé vezérelte. Mint egyik önvallomásában írja: „A természettel való kapcsolat, a természet óvodás kortól való megfigyelése, a földműves munka- és életritmusának, fel nem cserélhető pontos rendjének… a megfigyelése odaragasztott a realitáshoz, azaz az élet valóságos megfigyeléséhez, így az élet társadalmi, szociológiai-pszichológiai törvényeinek megismeréséhez.” S magára, munkásságára nézve így vonja le a következtetést: „Ezért sem tudtam pl. soha eljutni a szürrealizmus, futurizmus, szimbolizmus gondolkodásmódjához, és ugyanakkor ezért tudtam magamévá tenni a realizmus, impresszionizmus, expresszionizmus és konstruktivizmus festői irányzatait.”
Kányádi Sándor mondta egyszer magáról, éppen itt, Debrecenben, a Református Kollégiumban: Velem hétéves koromig már minden lényeges dolog megtörtént! Ez az állítás Cserőháti Kovács Istvánra is igaz.
Másik meghatározó élménye, amint az imént már említettem volt, debreceni diákévei. A Református Kollégiumban tovább nyílt a világ, szélesebbre is meg más irányokba is. Mi, társai már eleitől fogva tudtuk, hogy Jean – mert ezt a franciás művésznév ragadt rá – festőnek készül. Noha egyidősek voltunk, olyan felnőttesebb, komolyabb gondolkodásúnak tűnt számunkra, s tiszteltük is ezért. De igazából, lelke mélyén bohém volt, aki szinte habzsolta az előttünk kinyílt, kitágult világot. Kokettált a testvérmúzsákkal is, gyakran szavalt, irodalmi pályázatokat írt a kollégium demokratikus hagyományairól, Félegyházi László festészetéről meg Sarkadi Imre drámaírói munkásságáról értekezett, klubműsorokat szerkesztett és szervezett…
Talán meglepő, de eleinte – amolyan fáklyalángként – a lelkészi pályára készült. Nagy hatással voltak rá dr. Varga Zsigmond professzor úr szombat esti prédikációi az oratóriumban, és lenyűgözte vallástanára, Rózsai Tivadar is. A képzőművészet vonzása azonban erősebbnek bizonyult! E téren is Debrecenben érték az első komolyabb hatások. Áldott emlékű Pősze Lajos igazgató úr engedélyével már elsős korától látogathatta a Medgyessy kört, melynek vezetői Bíró Lajos és Félegyházi László festőművészek voltak. E képzőművészeti kör akkoriban az ország egyik legjobb műhelye volt, s később is neves festők, grafikusok sorát indította el a pályán. Cserőháti később egyik önéletrajzában így emlékezik mestereire s körbéli társaira: „Bíró a puritanizmusával, éles logikájával, művészet-etikai következetességével, kemény, néha kíméletlennek tűnő kritikájával, Félegyházi Laci bácsi pedig szubjektív ösztönösségével, impresszív és expresszív erejével hatott rám. Viharos, extatikus festészet volt az övé, pillanatok alatt ragadta meg a leglényegesebb képi elemeket, szinte illata volt színeinek. Annyira hatott rám, hogy a kezeimben még most is érzem villámgyors mozdulatait, a képi „varázslás” felemelő élményét. A körrel a tiszacsegei művésztelepet is látogattuk, ahol már Bihari Sándorral, Kapcsa Jánossal, Ásztai Csabával és Pellet Jánossal is bohémkodhattam kedvemre”.
Érettségi után a Budapesti Képzőművészeti Főiskolára jelentkezett. Nem nyert felvételt, de e kudarc meg is erősítette, s arra ösztönözte, hogy a továbbiakban saját művészi utat járjon. Banner Zoltán művészettörténész később így beszélt erről egy Széchenyi Kaszinóbéli kiállításán: „Cserőháti Kovács István a maga mestere volt, azaz a maga mestereit úgy választotta ki, ahogy éppen képzőművészeti műveltsége és életkörülményi megengedték vagy meghatározták. Ő a magyar festők közül – Nagy Istvántól Egry Józsefig és Barcsay Jenőig – mindig azt a mestert szerette maga mögött tudni, akinek a harmóniáját, a szenvedélyét, a kifejezőkészségét és igazságát éppen a legközelebb érezte magához. A XX. századi magyar festőknek az értékeit tulajdonképpen egy szempillantás alatt sajátította el és próbálta ki azokat rögtön, anélkül, hogy valamelyikük mellett megmaradt volna, mert úgy érezte, ez mind csak egy nyom, melyen maga felé kell mennie… és akkor Cserőháti Kovács István már senkivel nem lesz összetéveszthető, csak összehasonlítható.” Azt már én teszem hozzá, hogy ez a sikerrel abszolvált magánakadémia eredményesebbnek bizonyult, mint amilyen az a hivatalos lett volna.
Visszatérve a pályaképre: Cserőháti 1968 őszén a fővárosba került, nyomdásztanulónak. Klubot szervezett társainak, Xantus Gyula és Szlávik Lajos művészkörébe járt rajzolni-festeni, TIT szabadegyetemeken képezte magát; katona korában irodalmi színpadot szervezett, Csokonai műsort rendezett, rádiópályázatot nyert, katonatársainak képzőművészeti szakkört szervezett. A mundért letéve Karcagon ifjúsági klubot vezetett, összefogva a helyi festőket tavaszi-őszi tárlatokat rendezett, s 1976-ban megszervezte az első berekfürdői művésztelepet. Munka mellett tanult, képezte magát, 1977-ben szerzett népművelő-könyvtár szakos diplomát itt, Debrecenben, a Tanítóképző Főiskolán.
Hasonlóképpen élt és cselekedett később a zánkai, a pilisvörösvári művelődési házak igazgatójaként, a Fővárosi Építőipari- és Szolgáltató Vállalat népművelőjeként, végül nevelőtanárként az érdi lakásotthonban majd a fővárosi Esze Tamás Gyermekotthonban. Mindenütt szakkört szervezett tanítványainak, meg gyermek képzőművészeti táborokat az ország különböző részein.
Immár nyugdíjban, hűséges párjával, Tünde asszonnyal végre révbe ért, Budapesten.
Homo moralis, homo aestheticus, homo politicus vagy homo ludens-e Cserőháti Kovács István? Egy kicsikét mindegyik, de legfőképpen homo faber, vagyis cselekvő ember. Ennek a Homo Fabernek, Cserőháti Kovács Istvánnak 1967 óta a mostani a 29. egyéni kiállítása. A kollektív tárlatokkal együtt 63. alkalommal láthatta már eddig képeit a közönség. Egyébként e kiállítással éppen egy időben tarják a hatvani országos tájképbiennálét, ahol két olajfestménnyel is szerepel.
Eddigi alkotásait sok műítész, szakmabéli, szépíró és esztéta méltatta már. Abban szinte valamennyien megegyeznek, hogy képei három műfajcsoportba sorolhatók. Tájképeinek máig kiapadhatatlan forrása a szülőföld, Poroszló, a Tisza-tó meg a névadó Cserőhát – újabban pedig a pannon táj: Pilisvörösvár, Vál, Tabajd és környéke. Az ember nélküli csend, a süllyedő Atlantisz képei ezek. És jó megpihentetni szemünket, megnyugtatni lelkünket kifejezetten kolorista csendéletein is. Portréival szívesen örökíti meg azokat az egyszerű, megtört, idős falusi embereket, kiket már szinte elnyűtt az élet. „Ez a képíró magyar – írta róla Csuka István – idetartozónak véli magát ebbe a komorságba, a házsorok és a parasztok komorságába, és ez az idetartozás adja a kezébe az ecsetet.” De szívesen örökíti meg a hozzá közelállókat is, az édesapját például, egykori tanárait, mint az itt látható dr. Nagy Mihályt, gimnáziumi osztályfőnökét, vagy a magyar szellemi élet nagyjait – írókat, költőket, művészeket. E mostani minitárlaton - a már említetteken kívül – Móricz Zsigmond, Sütő András, Csóri Sándor, Lázár Ervin, Kányádi Sándor, Szakonyi Károly valamint Sára Sándor, Szervátiusz Tibor, Medveczky Ádám és Dinnyés József portréit láthatják az érdeklődők. Alkotónkat egy ideje foglalkoztatja a fotografika műfaja is – ebből nyújt ízelítőt két képe, a Les Preludes és a Poros út."
A kiállítás december 16-ig tekinthető meg az Egri Borozó Borbarát Bár Galériájában.
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)