Néhány évtized és negyvenezer év: debreceni időutazás Egerben és a Bükkben – fotókkal
Szerző: Árvay Sándor | arvay.sandor@dehir.hu Közzétéve: 2019.05.11. 10:00 | Frissítve: 2019.05.11. 10:26
Debrecen - Visszatérni valahova felér a felfedezés élményével. Mi változott, mi alakult, mi módosult az idők során? A jégkorszaki barlang csendjéből pedig előjönnek a tanult, olvasott, múzeumokban látott ismeretek.
Gondolnánk, hogy Eger, s a Bükknek a délnyugati szeglete itt van egy karnyújtásnyira tőlünk, Debrecenből szinte a legközelebbi, hegyet is kínáló, "bejáratott" kirándulóhely ez – ide aztán eljut mindenki gyakorta, hiszen már az általános iskolai osztálykirándulásoknak is kedvelt úti célja.
S így is van, hiszen ha jól belegondol az ember csupán a saját életébe, járt erre ezerszer. Kisdiákként, gimnazistaként, földrajzos terepgyakorlaton. Végzős egyetemistaként tanított is a városban, megfordult gyakorta a népkerti tenisztelepen, focizott az itteni kollégák csapata ellen, tudósított a debreceni klubok egri meccseiről, s gyakorta hozta vendégeit hörpinteni finom nedűt a Szépasszony-völgy valamelyik borozójában, békacombot kóstolgatni a kis belvárosi étteremben, megnézni a várat, a Makovecz-uszodát, a szép belvárost.
S lám, mégis tud újat mutatni Eger
Amikor három hölggyel, feleséggel, nagylánnyal és serdülőkorba lépő unokával bóklászni kezd az ember a régen látott falak között, rögtön azt veszi észre, hogy eltűnt a dohánygyár a városközpontból. Épült a helyén modern boltrengeteg – melynek előnyét az utazó abban látja, hogy hosszú körözés után végre sikerül valahol pihenőre tenni az autóját. A mélygarázs tisztességes parkolási díjat szed, nem úgy, mint sok más városban… S az 1896-ban alapított híres gyárból is maradt azért valami: az Agria Park bevásárlóközpont udvarán a 110 esztendős működés után lebontott dohánygyár tornya és a díszkút állít emléket a város egykoron legfontosabb ipari üzemének.
S ha már a régi emlékeket idézi az ember, a Dobó térre is rácsodálkozik a látogató. No nem a „betonosítás” lepi meg, hiszen ez az uniós pénzekből megvalósuló főtér-modernizálások jellemzője szerte az országban, sokkal inkább a Végvári vitézek kiebrudálása lepi meg. A várvédő Dobó István szobra (Stróbl Alajos 1907-ben készítette), mint nálunk a Kossuth-szobor, a tér központi helyén feszít, ám Kisfaludi Stróbl Zsigmond 1967-ban készült sokalakos, mozgalmas lovaskompozíciója „átugratott” a patak túlsó partjára, a térhez árkádokkal kapcsolódó Szúnyog-közbe (immár Végvári vitézek tere). A 2014-es kitelepítés önkormányzati döntés volt, mondván Dobó domináljon a főtéren, s a derék harcosok amúgy is kellemetlen takarásba helyezték a Városháza eklektikus épületét…
Így aztán seregei nélkül maradt az 1552-es várvédő csata dicső vezére – hazánk egyik legszebb köztéri szobra távozott az alvégre, az átalakított tér pedig sok-sok betonelemmel, díszvilágítással, intelligens szökőkúttal, számos kiülős kávézóval, étteremmel gazdagodott. Megújult a Minorita templom is. A mozgalmas főtér pezseg az élettől, valódi központja a városnak. Az idegen turista vélhetően értékeli a szép teret – a változásokon pedig csupán a nosztalgiázni érkezett debreceni látogató busong. No meg a végvári vitézek….
Dózsa Györgyöt is érte némi méltánytalanság - a nevét viselő terecske névadója immár Tinódi Sebestyén. De ne kukacoskodjunk, ebben azért volt ráció is, hiszen 2002-ben szobor került a két szép feketefenyő árnyékába. A 16. század kiváló dalszerző lantosa Eger diadalmas megvédése után írta az Eger vár viadaljáról való ének és az Egri historiának summája című műveit – megérdemli tehát, hogy a vár bejáratához közel szobor (Pusztai Ágoston alkotása) állítson emléket neki. Ami pedig az átnevezést illeti: a „lefokozott” Dózsa György jeles társaságba került, hiszen nevezték már e területet korábban a várvédő harcos okán Mekcsey István térnek és XI. Ince pápa térnek is…
A várat aligha kell bemutatnunk a látogatónak, ám a szoborral szemközt elhelyezkedő egykori török fürdő romjaira érdemes figyelmet szentelnünk. Itt látható – immár felújítva – Valide szultána fürdője, melynek bejárata az északi oldalon lévő előcsarnok felől volt, míg a déli oldalon a fürdő működtetéséhez szükséges épületszárnyat találjuk. A négyzet alaprajzú, tágas teret szintén kupola zárta le. A látogató pedig megcsodálhatja azt a technikai felkészültséget, ahogy bő fél évezreddel ezelőtt az épület padlószintje alatt kígyózó fűtőcsatornák segítségével melegítették a vizet, s a fürdőépület levegőjét. Evlia Cselebi török világutazó is említést tesz beszámolójában erről a gőzfürdőről, a hammamról.
Egri sétánk zárásaként a Dobó István utca kis görög kávézójában remek olasz ristrettóval frissíthetjük fel magunkat, s aztán bekukkanthatunk a Széchenyi utca elején az érseki palota kertjébe, amely látogatóközpontként 2016-ban nyílt meg, s számos időszakos- és állandó kiállítással, bemutatóval ad képet arról a világról, amelyet 1740-től az egri érsek rezidenciája nyújtott lakóinak.
Az erdő és az idő csendje
Mielőtt útra kelnénk a Szalajka völgyébe, tapasztalatból szerzett jó tanács a nagyvárosi bevásárlóközpontok nyitva tartásához szokott utazónak: vacsorához még elindulás előtt szerelkezzünk fel némi elemózsiával, mert Szilvásváradon délután hatkor a garázsboltja előtt nézelődő tulajtól könnyen megkaphatjuk a választ kérdésünkre, hogy hol vásárolhatunk a közelben tejet, kenyeret, üdítőt. „Egerben” – hangzik az egyszavas eligazítás, s noha kétségtelen, alig harminc kilométer a távolság, ráadásul szép hegyi úton, ezúttal eltekintettünk a visszaúttól. Az éttermi vacsorához is tüsténkednünk kell, hiszen a több vendéglő közül az, amelyik este is kiszolgál, nyolcig tartja nyitva a konyháját.
No, de ne füstölögjünk, hiszen még előszezonról van szó – ha beindul a nagy vendégjárás, nyilván másként pörögnek majd. S hogy nagy forgalomra lehet a környéken számítani, az garantált. Az ország egyik leghíresebb kirándulóhelyén egymást érik a lovas rendezvények, s aki pedig vándorbotot vesz a kezébe, a Szalajka-völgyében barangolva olyan élményben van része, hogy pillanatok alatt elfelejti a városból hozott zsörtölődéseit.
Útvonalunk megválasztásakor célszerű kisvasúttal indulni, visszafelé pedig gyalog végignézni a völgyet. Ez Magyarország legmeredekebb – fogaskerék nélküli – vasúti pályája, mely helyenként a 41 százalékos emelkedést is meghaladja. A 345 méterrel a tengerszint felett nyújtózkodó Szilvásváradról negyedórás zakatolás után érhetjük el a Gloriett-tisztást.
Itt akár be is fejezhetjük a felfelé haladást, ám akkor lemaradunk egy nagy élményről, nevezetesen arról, hogy 30-40 ezer évet visszalépjünk az időben, s olyan helyen szippantsunk a levegőből, amely egykoron az ősember szálláshelye volt, s barlangi medve, tundraszarvas, ősbölény, gyapjas mamut, barlangi oroszlán, farkas, barlangi hiéna, kőszáli kecske is megfordult a 45 méteren a szikla belsejébe nyúló, 10 méter széles, 4 méter magas üregben.
Az Istállós-kői-barlangban talált őskori leletanyag, az ősember kő- és csonteszközei, használati tárgyai természetesen nem a helyszínen, hanem a Nemzeti Múzeumban tekinthetők meg. Míg hatalmas szikla mélyén próbáljuk időben elhelyezni a jégkorszak irdatlan távolságát, belegondolhatunk abba is, hogy a barlang több világkülönlegességgel rendelkezik: eddigi ismereteik szerint a világon először itt használtak íjat és a hasított alapú csont lándzsahegyeket, de itt került elő a világ legrégibb fuvolája is.
Sokan visszafordultak az út elején igencsak meredek kaptató láttán, lihegtek erőteljesen a felfelé igyekvők. Később aztán barátságosabb lesz a kijelölt turistaútként futó szerpentin, mely 609 méteren ért a barlanghoz. Ami, ugye, nem több, mint egy szikla mélyében megbúvó üresség. Nincs felirat, rajz, vitrin, múzeumőr. Nincs semmi. Csak csend.
Az erdő, s a végtelen idő csendje.
Jó volt ide felkapaszkodni. Lefele pedig már békésen bandukol az ember a Szalajka-patak kanyargós medre mellett. Megpihen a hegy gyomrából fakadó, az oldott meszet tartalmazó vízből mésztufa-gátakat emelő Fátyol-vízesésnél, a Szikla-forrásnál, a pisztrángos telepnél. Ha kedve van, egy kicsit beljebb is merészkedik, s láthatja a szilvási őskohót, a mészégető kemencét, a boksát, a vasverő hámort, az üveghutát, a különböző szállító eszközöket. Még az erdei játszótér is a kirándulók okulására szolgál: idős és ifjabb egyaránt tanulhat az itt élők egykori életéből.
Ahogy visszatérünk a faluba, szembesülünk a mindennapokkal. A kalandpark berendezéseivel még igyekszik alkalmazkodni az erdei környezethez, ám a nemrég épült lovas stadion égbe nyúló kandeláberei már sok kilométernyi távolságból rondítják a szép domboldalak, mindent betakaró erdők látványát. Mint modernkori templomok. Jelzik, itt van a falu közepe, ide tartson az utazó.
S a ló, a lipicai ménes itthoni bázisa valóban megérdemli a figyelmet.
A Bükk fehér sziklái
A lipicaiakat 1952-ben telepítették Szilvásváradra, illetve a település közeli fennsíkon levő Csipkéskútra. Az itteni Állami Ménesgazdaság feladata a magyarországi lipicai törzstenyészet fenntartása. A Bükk fehér szikláinak nevezett ménes otthonába is el lehet látogatni - szabad a bejárás az istállóba, a kifutóban megtekinthetők a néhány hetes csikóikat féltő gondossággal nevelő kancák. Filmet is láthatunk a lipicaiak hosszú vándorlásáról, magyarországi otthonra találásukról, s itteni mindennapjaikról, növekedésükről.
A világhírű állományra alapozva nem csupán a lótenyésztés lendült fel, hanem a különböző lovas sportok is otthonra leltek itt. A fogathajtók világbajnoksága, a lovas világtalálkozó vonzotta a nézőket. Épült stadion, fedeles lovarda is, a hajtókocsi kiállításon a ló vontatta közlekedési eszközök gyűjteménye kapott helyet, az egyszerű szekértől kezdve a legdíszesebb hintókig.
A kirándulók pedig válogathatnak az események közül: a fedeles lovardában június 9-én a Csárdáskirálynő, augusztus 17-én János király speciális előadása tekinthető meg a Nemzeti Lovasszínház produkciójában, a szomszédos stadionban pedig június 29-31. között díjlovagló versenyt tartanak, július közepén ló-minősítő és fogathajtó viadal lesz, augusztus 3-5. között a díjugratók vetélkednek, augusztus 24-25. a díjlovaglókat láthatja a publikum, szeptember végén pedig a díjugrató döntő zárja az idei sportos programot. Ám október közepére is szerveztek igencsak érdekes látványosságot: Szilvásváradon lesz a XX. őszi lóárverés.
A sok lovas ajánlat ellenére mi azonban nem lóháton, hanem gépkocsival indulunk a Hortobágy irányába – hazafelé tartva még ajánlunk egy valóban rövid kitérőt a bélapátfalvi kolostor romjaihoz, mely a 815 m magas Bél-kő lábánál, egy erdős-ligetes emelkedésen fakadó forrás (Háromkút) mellett található – autónkat a temető melletti parkolóban lerakva, negyedórás laza sétával elérhető. Ez hazánk egyedüli épségben megmaradt ciszterci apátsági temploma, melynek első köveit 1232-ben rakták le, s később gótikus stílusban átépítették.
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)