Debreceni állatkert fémből és kőből
Szerző: Szénási Miklós | szenasi.miklos@dehir.hu Közzétéve: 2011.05.01. 13:01 | Frissítve: 2011.05.01. 13:01
Debrecen – Az újkerti szöcskét nem lehet elkergetni, a Kálvin téri kakas soha nem fog kukorékolni, az Agrár előtti bika pedig nem löki le magáról a pucér hölgyet. Merthogy ezek fémből vannak. A Dehir.hu állatos szobrokat keresett a cívisvárosban.
Súlya és ára alapján rekord is lehetne ez a hal, mely négy millió forintba került, és több mint négy tonnás. Ez az érték és ez a méret azonban nem ritkaság a szobrok világában. A mi halunk ugyanis két részből, egy hálószerű bronzlemezből és egy hússzínű félmárvány kőből álló műalkotás: Lestyán Goda János szobra a Hal köz terét díszíti, ez a legfrissebb köztéri alkotás Debrecenben.
Előre lehet sejteni, lesznek, akik majd húzgálják a szájukat, hogy miért pont hal, miért pont ide, s főképpen, hogy miért éppen ilyen. Ízlésről vitatkozni azonban nem érdemes. Nem biztos, hogy ami az egyiknek tetszik, az a másiknak is. A lényeg az, hogy legyenek minél tőbben a kőből, fémből, fából meg egyéb anyagokból készült alkotások Debrecenben is.
Ellenmondásnak tűnik, de az élettelen anyagból készült szobrok és domborművek képesek elevenné varázsolni tereinket és utcáinkat. A gyakran szürkének tartott hétköznapokba ugyanis a művészet költözik általuk. Bár a debreceniek ízlése hagyományosan inkább konzervatív, olykor egészen meglepő alkotások is díszítik a cívisvárost. Minden létező művet nem kívánunk végignézni, a hal nyomán azonban elindulunk, és az állatos szobrok, reliefek között nézünk szét. Sétánkban nem kis segítséget jelent a városi könyvtár által működtetett Virtuális Szoborpark, mely az Őrváros Debrecen Szerepe Magyarország XX. Századi Történelmében Közalapítvány támogatásával jött létre, és ezen a címen érhető el: www.dbvk.hu/szoborpark, valamint a Szoborlap.hu oldal.
Utunk elején rögtön itt egy ízléses ízeltlábú. A Szöcske, Algirdas Bosas 1987-es bronz alkotása 1987-től díszíti az újkerti lakótelepet. Nyilván lehetne rá magyarázatot keresni és találni, mit keres ez a termetes ízeltlábú a panelrengeteg peremén, de valójában nincs jelentősége. Egyszerűen jó ránézni, mert érdekesebbé válik általa a tér.
Szintén ezen a környéken, az agráregyetem Böszörményi úti kollégiuma előtt látható a vörösrézből készült Lovak szoborcsoport (Kiss István alkotása 1968-ból) és egy bikát is felfedezhetünk itt, női akttal súlyosbítva: az Európa elrablása szobor Megyeri Barna 1967-es műve. A lovak meg a marhák népszerű élőlényei voltak hajdan e tájnak, de ma már egyáltalán nem természetes jelenlétük Magyarországon, még itt, a hortobágyi puszta közelében sem.
Általában nem a lakótelepi részek bővelkednek köztéri alkotásokban, pedig sokan kis túlzással szinte ott élik le egész életüket, hiszen óvodától iskoláig, postától piacig minden van ezeken az olykor több tízezer lelkes városrészekben. Az Újkerttel szomszédos Vénkert szobor-ellátottsága elég gyenge, a Tócóskerté viszont nem rossz: igaz, itt elsősorban a jeles festő, Holló László nevét viselő sétány környékén találni alkotásokat. A mi szempontunkból azonban sem a Holló-dombormű, sem a Holló-, illetve Kálmáncsehy-mellszobor, de még Medgyessy Ferenc műve, a Nelli-szobor nem játszik, merthogy egyik sem állatos.
Debrecen jelképei is ránk köszönnek olykor szobor formájában. Balázs István 1970-es évekből származó Pulykakakasa a Nagyerdei Gyógyfürdőben található. A város szimbólumának is számító (és a tulajdonos Cívis Hotels Zrt. anyagi nehézségei miatt új gazdára várakozó) szálloda homlokzatán Prim Zoltán ötvösművész Aranybika rézdomborítását fedezhetjük fel. Innen nem messze a megújulás és újjászületés képességeivel felruházott Főnixet láthatjuk Pázmándi Antal jóvoltából a főtéren: ez a Wikipedia szerint Európa legnagyobb zenélő szökőkútja. A jó debreceniek ennek ellenére sokáig ambivalens érzelmekkel viseltettek iránta, és képesek pulykának csúfolni ezt a valóban kövérkés alkatú, egyébként misztikus madarat.
Nem ez az egyetlen olyan szobor a városban, ahol a mozdulatlanságba dermedt műalkotás egy mozgékony anyaggal, azaz a vízzel találkozik: Boda Gábor többre érdemes Vízköpő kosfeje 1977 óta látható a Dobozi-lakótelepen, a Mata János utcán. Itt persze a kosfej csak része a kompozíciónak, ahogy szintén kombinált szobornak tekinthetjük a temetőben található Nagy Sándor János művet, a Halat szorító fiút, és a Teva Gyógyszertárnál álló Kígyóölőt, Pátzay Pál 1948-as művét. Míg ezek a vízzel, Molnár Zoltán 1988-as Érckakasai a Kálvin téren a levegővel randevúznak – merthogy igazi szélkakasok.
Ide nekünk az oroszlánt is – jegyezhetnénk meg debreceni állatos szobrok keresésére irányuló sétánk végefelé. Marschalkó János 1867-es mészkő alkotása eredetileg az Emlékkertbe került, innen vitték át 1899-ben a Honvédtemetőbe, azóta is ott látható a Haldokló oroszlán. A művész kedvelhette az állatok sörényes királyait, hiszen legismertebb műve is oroszlán, történetesen éppen a Lánchídé – ezt 1852-ben fejezte be.
Utolsó utunk ismét a belvárosba vezet, a Sas utcára, a városháza mögötti Mackós kúthoz. Aligha van debreceni, aki ne kedvelné Medgyessy Ferenc 1956-ban készült, ma Budán található eredeti alkotásának másolatát. A találékony cívisek nyelvérzékére jellemző, hogy a szobrot némi keresetlen egyszerűséggel székelő medveként emlegetik. Ami valójában a szeretet egyszerű és frappáns kifejeződése. Még akkor is, ha székelő jelzőt egy kissé rövidebb, ám jóval profánabb szinonimával helyettesítik a jó debreceniek...
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)